Scienco, feliĉo, futuro
Antaŭ kelkaj tagoj mi renkontis iaman lernanton de Esperanto-kurso, kiun
mi gvidis en la jaroj kvindekaj, ankoraŭ dum la eriodo de la diktaturo.
Li, tiam, studis medicinon kaj kutime montriĝis idealisto, kontestemulo
kaj nekonformisma. Kion mi laste sciis pri li oni povas skribi en apenaŭ
du linioj: li fariĝis kuracisto, laboris kelke da jaroj en kamparanaj
medioj, kuracante kaj solidare helpante mizerulojn, plujrfoje li estis
enkarcerigita pro politikaj motivoj, kaj fine, li mikstere malaperis kaj
nenion mi plu sciis pri li.
Post pli ol 30 jaroj, mi retrovas lin preskaŭ hazarde, jam maturan homon,
montrantan aspekton de sia personeco tiel fascinajn kiel tiuj kiujn li
posedis junaĝe antaŭ tiom da jaroj: saman fervoron por defendi la
malriĉulojn, similan idealismon, allogan konvinkan verbon...
Li rakontas nun al mi, tute modeste, la odiseon de sia vivo post tiu
tago, kiam li devis ekziliĝi al Nordameriko, kie li vendis ĵurnalojn,
kuracis en mizeraj kvartaloj kaj en grandaj hospitaloj, kaj
finfine okupis postenon en skipo da sciencistoj de fama Nordamerika
Universitato. Nun, li estas unuj el la plej elstaraj neŭrobiologoj el la
mondo, kaj li revenis en nia landon por studi surloke gravan profesian
inviton celantan la organizadon en iu hispana Universitato de Esplora
Centro pri Neŭrobiologio, kiun li mem gvidus se li akceptus la proponon.
Mi konfesas mian absoluta nescion pri tiu moderna scienco, sed same
sincere mi povas diri, kiom granda estas mia scivolemo pri ĉiu novaĵo
aperanta antaŭ mia rigardo, kaj tial, ĉar pri la specifa laboro de
mia amiko mi volis scii almenaŭ elemtajn fundamentojn, mi montris al li
mian intereson. Por komplezi min, li konsentis veni al mia hejmo, kaj
inter taso kaj taso da kafo ni konversaciis dum tuta posttagmezo pri la
temo, kaj tiom multe ĝi plaĉis al mi, ke facile mi cedas al la teno
transkribi kelkajn notojn sintezigante la plej intersajn asertojn
eldiritajn de mia dokta amiko:
"La moderna neŭrobiologio -diris mia ekslernanto- estas
scienco, kiu sin bazas sur la eksperimenta esplorado de la nervosistemo,
celanta skizi eksperimentojn kaj interpreti fiziologie la konkludojn
eltiritajn el ili".
"Oni dubis ĝis antaŭ nelonge, pri la rilato inter certaj
influhavaj cerboregionoj kaj la konduto aŭ reago laŭ difinita senco de la
homo, ĉar oni opiniis, ke la bazaj karakterizoj de la nervoaktiveco kuŝis
en la tuto kaj ne en certaj partoj de la cerbo, cetere, pro la fiziologia
limigo de la sensoj, en ĝia interno nur cirfulas elektraj kaj ĥemiaj
signoj. La moderna esploristo scias nun pri la ekzisto de alia elemento:
la informadiko. Ĝis nun tiun mondon konstituis materio kaj energio, hodiaŭ
ni povas ankaŭ aldoni la informadon. Urĝe oni bezonas, ke la ekstera realo
transformiĝu en simbolojn por p;enetrigi ilin en la cerbon. Enmagazeniĝo
de informado, interkomunikado kaj neŭrobiologio estas intime
ligataj".
"En la aktuala momento ekzistas io, kio eskapas el la
kompreno de la cerboesploristo, kaj tio estas la ĝusta signifio pri kio
okazas en la interno de la cerbo, fakte la homo ne havas neŭronojn kaj
inteligenton por kompreni trion, tute same kiel li (ŝi) ne povas kompreni
la finan aŭ senfinan mondojn, kaj tamen oni bezonas solvojn eĉ
provizorajn solvojn, kiuj ebligu ekkompreni nian sensorian masufiĉecon...
Kiel klarigon ni metu ekzemplon: ni ne povas kompreni la kosmajn radiojn,
sed ni povas registri ilin per fizikaj instgrumentoj kaj tiel vidi ilin,
eĉ sen posedi proprajn naturajn sensilojn".
"La cirkulado de mesaĝoj kaj informaj kodoj tra la cerbo,
la pozitiva rezulto de eksperimentoj faritaj en certaj cerboregionoj kaj
la kunordigo de ĉi tiuj elementoj, inklinas nin pensi, ke oni povas lerni,
kiel akiri pensoscion, kiel edukiĝi per la cerbo pri la enkonduko de la
sentoj, kaj, sinteze, kiel formi mense la novan inteligentan omon kun la
sufiĉa kapablo por atingi la ĉiaman miton de la homo: la feliĉon".
"En miaj studoj -eksplikis mia amiko- ni induktis la
sensacon pri feliĉo per elektraj stimuloj intracerbaj, kiujn ni strigis
per interkomunikado de la cerbo kaj komputero, kiuj jam interŝanĝis kodojn
kaj inteligentajn informojn. Tiuj eksperimentoj, per kiuj ni intencis koni
kiel indukti stimulojn kaj ankaŭ kiel kontroli certajn optimismajn
sensojn, konstatis al ni, kiel esencaj estas la indikitaj
cerboregionoj por tiuj funkcioj".
Skrupule, mia amiko eksplikis al mi la urĝon de nia socio trovi
kontentigan solvon al la grava problemo de la homaro: la feliĉo. Kaj
urĝas, ĉar ĝi ne plu estas spekulativa temo de elito de saĝuloj kiel tiuj
filozofoj de la antikva Grekujo, aŭ la fervora konvinko de la religiaj
mistikuloj de la Mezepoko, limiganta la feliĉon al la intima ĝuo pri dio,
aŭ la teoria celo de distra rezonado de kleruloj en la brilaj salonoj de
nobeluloj dum la Renesanco kaj pli modernaj epokoj... Ne, la feliĉo ne plu
estas temo pli-malpli racia por la homo, sed bezono por la nuntempaj
generacioj, kiuj avide serĉas la feliĉon kaj, ne trovante ĝin tuj,
akceptas kiel pseŭdorimedon la sekson, kaj la drogojn. La eraro estas
granda, ĉar la feliĉo estas mensa stato, la plej alta aspiro de la homo,
dum la indikitaj plezuroj estas nur sporadaj ĝuoj de la sensoj, atingeblaj
per stimuloj fizikaj aŭ ĥemiaj. Jen kial por atingi la feliĉon oni devas
sploradi kaj serĉi ĝin per aŭ tra la cerbo. la artifika kaj sporada
"feliĉo" kreita per la drogoj nur kondukas la homon al propra detruo.
La tasko ne estas facila, ĉar post la eltrovo de la ĝusta vojo oni devas
komenti la etapon pure edukan, konsistigantan en la formiĝo de generacioj,
kiuj ekde la infaneco pretigos en siaj cerboj neŭronajn parcelojn por la
magazenoj de la memoro, kreante ankaŭ referencajn sistemojn, kiuj ebligos
la interŝanĝon de informado kun la mondo reala kaj la interpretadon de
ĉio, kio okazas en la interno de la cerbo. Eble, eduki, unue edukistojn
kaj politikulojn, ne estus erara decido, kaj la instruado de homaramaj
principoj pli kongruaj kun la universaleca vivo de nia nuntempo, farus la
homon pli respondeca kaj konscia kun siaj solidaraj devoj".
La defio estas vere transcenda. Sendube en tiuj laboratorioj, kie mi
amiko laboras, oni preparas la unuajn brikojn de nova stadio en la
evoluo de la homa civilizacio.
